Wie in Granada rondwandelt, moet denken aan Federico Garcia Lorca. Het bergmassief, de hemel en de sterren, de aarde en de maan, de versteende octopus, de stieren in de vlakte – alles straalt de beeldtaal van de dichter uit.
In 2015 opende hier het Centro Federico Lorca zijn deuren, een cultureel- en onderzoekscentrum dat het werk van Lorca verbindt met dat van andere kunstenaars. Vier jaar later en na veel getouwtrek tussen verschillende instanties, kwam Lorca’s bewogen legaat eindelijk in zijn thuisstad aan. Het bevat 5.000 persoonlijke manuscripten, tekeningen, foto’s, pianopartituren, brieven, krantenknipsels en persoonlijke bezittingen. Lorca schreef, tekende, schilderde en speelde piano en gitaar om zijn worstelingen met onrecht, ongelijkheid en de liefde te uiten. Hij had een broze fijngevoeligheid en een geweldige artistieke geestdrift.
Het is vroeg in de ochtend wanneer ik het centrum bezoek. De stad is mooi en stil. De hoge gevels beschermen de smalle steegjes nog tegen de komende hitte. Het leven komt hier traag op gang. Middernacht is even heet als de dag. Toch is de energieke Gracia Peregrin Rubio, directeur externe betrekkingen van het Centro Lorca, al druk in de weer. Ze leidt me rond en neemt me mee naar een stukje Spaanse kunst en geschiedenis.
De architecten van MX_SI Architectural Studio zetten hier een eigentijds gebouw neer dat wondermooi past in deze historisch Moorse stad. Het gezellige Plaza de la Romanilla loopt door in het gebouw en wil van het Centro de vertrouwde buur maken bij wie je langsloopt als je wat nodig hebt. Op het gelijkvloers word je verwelkomd in een ruime patio met houten vloer en een concert- en theaterzaal en op de ondergrondse verdieping zijn verschillende tentoonstellingszalen waar nu tekeningen van de veelzijdige danser Vicente Escudero te zien zijn. Het archief van Lorca’s erfgoed wordt bewaard op één van de bovenverdiepingen, in een stevige stalen balkconstructie die robuust aan het plafond van de bibliotheek hangt. Het blok is te bereiken met een lift die stopt ter hoogte van een glazen kooi die toegang geeft tot de kluis. De architectuur ontroert. De nabijheid van het erfgoed van de schrijver creëert in de bibliotheek een sfeer van spanning en ontzag. Een schrijn dat eerbied afdwingt boven de hoofden van de onderzoekers die hier vanuit de hele wereld neerstrijken en zich verdiepen in Lorca’s wereld.
Gracia is trots op haar vak. Ze ontvangt me hartelijk, neemt tijd voor mij, praat snel en graag en staat stevig in de schoenen. ‘Een nalatenschap interpreteren is moeilijk’, vertelt ze. ‘De stukken zijn concreet en persoonlijk. We organiseren tentoonstellingen die we linken aan het legaat, aan de persoon die hij was en aan de relaties met andere artistieke figuren.’ Uit één van de zalen van het centrum klinkt gitaarmuziek. Het is precies 100 jaar geleden dat Lorca samen met Manuel de Falla een flamencoreeks organiseerde in het Alhambra. Samen hebben zij het genre op het nippertje van de ondergang gered en gaven ze het een tweede leven.
Tot 2015 werden de persoonlijke stukken van Lorca bewaard in de Residencia de Estudiantes in Madrid, de plek die Lorca heeft gevormd. Hij leerde er Luis Buñuel en Salvador Dalí kennen. In de residentie werd een nieuw onderwijsconcept voor Spanje bedacht, dat sterk geënt was op de colleges van Oxford en Cambridge. Verregaande specialisatie, zo vond men, ging ten koste van de ruime blik. Er moesten bruggen geslagen worden tussen disciplines en over kennisdomeinen heen. De campus was een wereld op zich, men nodigde eminente sprekers, musici en theatergezelschappen uit en stimuleerde jonge talenten om te werken aan een nieuw Spanje, tot de burgeroorlog een einde maakte aan dit onderwijskundig avontuur en het culturele en literaire leven wegveegde.
‘De invloed van Lorca op de Spaanse taal is groot. Wereldwijd wordt zijn werk herlezen en geherinterpreteerd. De relatie van de schrijver met de politieke context en zijn persoonlijke verscheurdheid hebben een universele dimensie’, vertelt Gracia. ‘Het sleutelmoment in de geschiedenis van Spanje is de burgeroorlog en een sleutelmoment in die oorlog is de dood van Lorca. Zijn werk wordt bestudeerd vanuit linguïstisch oogpunt en in relatie tot culturele evoluties en de politieke geschiedenis. De poëzie laat zich niet gemakkelijk vertalen, het taalgebruik is uniek en volgt een eigen logica, maar de emotie en de thema’s zijn universeel en herkenbaar.’
Terug buiten heeft de stilte plaats gemaakt voor chaos; de marktkramer, de Erasmusstudent, de Alhambrabezoeker, de haastige granadino in maatpak. De koffiemachines in de bars draaien op volle toeren. Het is druk en mijn gedachten blijven hangen bij Gracia, Lorca en de tekeningen van Escudero. Soms kan de geschiedenis je heel erg raken, ook al is het niet de jouwe.
Centro Federico García Lorca – Granada (centrofedericogarcialorca.es)
FRASERIA 